Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych odnosi się do takich przejawów ludzkiej działalności jak twórczość literacka, dziennikarstwo, nauka, muzyka, informatyka i wiele innych. W przeciwieństwie do prawa własności przemysłowej, prawo autorskie nie przewiduje żadnych wymogów rejestracyjnych. Jednakże zasady udzielania licencji, przenoszenia praw, dozwolony zakres korzystania z praw autorskich oraz wiele innych kwestii zostało szczegółowo uregulowane.

Prawa autorskie majątkowe przysługują twórcy, zapewniając wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.

Prawa autorskie osobiste chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a w szczególności prawo do:

• autorstwa utworu,
• oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo,
• nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania,
• decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności,
• nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

Zgodnie z polskim prawem, własność przemysłowa może być chroniona przy pomocy następujących instrumentów:

1. patentów udzielanych na wynalazki;
2. praw ochronnych na wzory użytkowe;
3. praw z rejestracji na wzory przemysłowe;
4. praw ochronnych na znaki towarowe;
5. praw z rejestracji na oznaczenia geograficzne;
6. zwalczania nieuczciwej konkurencji.

Spośród powyższych instrumentów ochrony własności przemysłowej najbardziej popularne są pierwsze cztery i z tego względu skupimy się na ich prezentacji.

Patenty są udzielane – bez względu na dziedzinę techniki – na wynalazki, które są nowe, posiadają poziom wynalazczy i nadają się do przemysłowego stosowania. Wynalazek uważa się za nowy, jeśli nie jest on częścią stanu techniki. Przez stan techniki natomiast rozumie się wszystko to, co przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania patentu, zostało udostępnione do wiadomości powszechnej w formie pisemnego lub ustnego opisu, przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób. Z tego punktu widzenia niezmierne istotne jest, aby wynalazca przed złożeniem wniosku do Urzędu Patentowego nie ujawnił żadnych szczegółów wynalazku na innych zasadach niż w kręgu najbardziej zaufanych osób, nie mówiąc o prezentacji szczegółów w publikacjach, na konferencjach, wystawach, czy przez wprowadzenie do obrotu.

Co do zasady, ochrona wynalazku rozpoczyna się w momencie złożenia wniosku do Urzędu Patentowego, jednakże jest ona warunkowa do czasu udzielenia patentu. Patent może być przyznany maksymalnie na 20 lat.

Odpowiednikiem polskiego patentu na poziomie europejskim jest tzw. patent europejski, który może być udzielony przez Europejski Urząd Patentowy (EPO) z siedzibą w Monachium. EPO jest organem Europejskiej Organizacji Patentowej, która skupia prawie 40 państw członkowskich, a więc także spoza Unii Europejskiej. Patent europejski jest skuteczny na terytorium tych państw, które zostały wskazane przez samego zgłaszającego jako miejsce ochrony i w których dokonał on jego walidacji.

Istnieje także procedura międzynarodowa przed Światową Organizacją Własności Intelektualnej (WIPO) w Genewie, która pozwala na rozszerzenie ochrony tego prawa własności przemysłowej w krajach wyznaczonych przez samego uprawnionego w dokonywanym na te potrzeby zgłoszeniu międzynarodowym.

Wzorem użytkowym jest nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym dotyczące kształtu lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci. Wzór użytkowy jest uznawany za nowe i użyteczne rozwiązanie, jeżeli wywołuje skutki mające praktyczne znaczenie w procesie produkcji lub używania produktów. Wzór użytkowy jest podobny do patentu, jednakże posiada mniej surowe warunki rejestracji i kiedy patent nie może być uzyskany bardzo często możliwa jest rejestracja wzoru użytkowego. Należy jednak pamiętać o zasadach dotyczących „nowości” wzoru użytkowego, o których była mowa wyżej w odniesieniu do patentu.

Zasadniczo, ochrona wzoru użytkowego rozpoczyna się w momencie złożenia wniosku o rejestrację, jednakże jest ona warunkowa do chwili zarejestrowania. Ochrona wzoru użytkowego może być uzyskana maksymalnie na 10 lat.

Wzorem przemysłowym jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację.

Co do zasady, ochrona prawna wzorów przemysłowych rozpoczyna się z chwilą złożenia wniosku o rejestrację i jest uzależniona od skutecznej rejestracji, potwierdzonej świadectwem ochronnym wydanym przez Urząd Patentowy. Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego trwa maksymalnie 25 lat od dnia zgłoszenia i podzielone jest na 5 okresów ochronnych, za które należy uiszczać odpowiednie opłaty. Warto zauważyć, iż procedura dotycząca wzorów przemysłowych jest stosunkowo szybka tak, że rejestracja może nastąpić w ciągu 2-3 miesięcy.

Odpowiednikiem polskiego wzoru przemysłowego na poziomie europejskim jest tzw. wzór wspólnotowy, który może być zarejestrowany z Polski w Urzędzie Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO) w Alicante w Hiszpanii. Wzór wspólnotowy zapewnia ochronę we wszystkich krajach Unii Europejskiej.

Istnieje także procedura międzynarodowa przed Światową Organizacją Własności Intelektualnej (WIPO) w Genewie, która pozwala na rozszerzenie ochrony tego prawa własności przemysłowej w krajach wyznaczonych przez samego uprawnionego w dokonywanym na te potrzeby zgłoszeniu międzynarodowym.

Znakiem towarowym mogą być: słowo, slogan reklamowy, dźwięk, melodia, rysunek, kombinacja słów i elementów graficznych, kolory, hologramy, postacie przestrzenne, a także każde inne oznaczenie, które pozwoli odróżnić towary lub usługi jednego przedsiębiorstwa od towarów lub usług innego przedsiębiorstwa.

Generalnie, znak towarowy jest chroniony od momentu złożenia wniosku o rejestrację, jednakże ostateczna ochrona jest uwarunkowana powodzeniem rejestracji. Okres ochrony znaku towarowego trwa 10 lat i może być przedłużany na kolejne okresy dziesięcioletnie, praktycznie w nieskończoność.

Polscy rzecznicy patentowi mogą rejestrować znaki towarowe zarówno w Polsce jak i w Urzędzie Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO) w Alicante. W przypadku rejestracji w EUIPO znak towarowy jest chroniony we wszystkich krajach Unii Europejskiej.

Istnieje także procedura międzynarodowa przed Światową Organizacją Własności Intelektualnej (WIPO) w Genewie, która pozwala na rozszerzenie ochrony tego prawa własności przemysłowej w krajach wyznaczonych przez samego uprawnionego w dokonywanym na te potrzeby zgłoszeniu międzynarodowym.

Przed podjęciem działań zmierzających do zgłoszenia wniosku mającego zapewnić ochronę, warto przeanalizować wszystkie potencjalnie dostępne sposoby ochrony. W zależności bowiem od takich czynników, jak strategia rynkowa dla danego produktu, pożądany czas ochrony, czy też budżet przeznaczony na ochronę praw, należy wziąć pod uwagę wszystkie dostępne środki ochrony prawnej, w celu wyboru najlepszego. Nieraz jest bowiem tak, że możliwe jest skorzystanie z różnych praw, których przedmiot ochrony się nakłada. Taka sytuacja występuje w przypadku logotypu (etykiety), który może być chroniony zarówno jako wzór przemysłowy, jak również jako znak towarowy. W przypadku pierwszego z tych praw, ochrona jest udzielana maksymalnie na 25 lat, natomiast w przypadku znaku towarowego – na 10-letnie okresy ochronne, bez maksymalnego limitu czasowego. Innym dobrym przykładem tego zagadnienia może być wybór ochrony dla stołu posiadającego system składanych elementów, który może być zgłoszony jako wzór użytkowy, a jednocześnie konkretny design może być przedmiotem ochrony za pomocą wzoru przemysłowego.

Za naruszenie praw własności przemysłowej może zostać uznane takie działanie, które można kwalifikować jako bezprawne wkroczenie w zakres cudzego prawa wyłącznego. Jako najczęściej wymieniane sposoby naruszania można wskazać: naśladowanie i podrabianie oznaczeń, nieautoryzowane kopiowanie lub odtwarzanie utworów, a także bezprawne usuwanie cudzych oznaczeń. Podstawowym rodzajem ochrony jest ochrona cywilnoprawna, ale w pewnych przypadkach uprawniony ma też do dyspozycji środki administracyjne i karne.

W przypadku, gdy naruszyciel nie zareaguje lub zareaguje negatywnie na tzw. list ostrzegawczy, mamy do dyspozycji rozbudowany katalog roszczeń zarówno pieniężnych, jak i niepieniężnych. Podstawowym roszczeniem jest roszczenie o zaniechanie, którego celem jest zmuszenie naruszyciela do zaprzestania bezprawnej działalności – roszczenia tego można dochodzić przed sądem, a następnie egzekwować wykonanie wszelkich sądowych orzeczeń. Z punktu widzenia szybkości działania istotna jest możliwość uzyskania tymczasowego zabezpieczenia roszczeń, np. przez zajęcie towarów wprowadzonych na rynek z naruszeniem cudzych praw oraz przez uzyskanie zakazu dalszego wprowadzania tych towarów do obrotu. Ponadto uprawniony może dochodzić od naruszyciela dalszych roszczeń o charakterze majątkowym, np. może domagać się wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści oraz naprawienia szkody.

Na koszty uzyskania praw z rejestracji w zakresie własności przemysłowej składają się koszty rejestracji, tłumaczeń (jeżeli są konieczne) oraz wynagrodzenie rzecznika patentowego. Koszty rejestracji są uzależnione od zakresu ochrony. Koszty tłumaczenia są ponoszone w przypadku, gdy jest taka potrzeba. Jeśli zaś chodzi o wysokość wynagrodzenia prawników, to różni się ono w zależności od kraju, w którym pracuje rzecznik patentowy. Polscy rzecznicy patentowi zasadniczo pobierają opłaty mniejsze o 50-60% w porównaniu do rzeczników pracujących w krajach Europy Zachodniej. Warto podkreślić, że mogą oni wykonywać czynności w zakresie rejestracji praw własności intelektualnej nie tylko w Polsce, ale także przed Światową Organizacją Własności Intelektualnej (WIPO) w Genewie oraz w Urzędzie Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO) w Alicante (który jest właściwy dla rejestracji wzorów wspólnotowych i znaków unijnych).